Nutraceutical 
ผลิตภัณฑ์จากสารอาหารหรือสารสกัดที่มีสรรพคุณที่เป็นประโยชน์ต่อสุขภาพ ที่เราอาจะเคยได้ยินในปัจจุบัน มีที่มาอย่างไรกันนะ?

ศัพท์คำว่า “Nutraceutical” นั้นเป็นคำที่เกิดจากการรวมกัน ระหว่าง ‘Nutrition และ Pharmaceutical’ จนเกิดเป็นคำใหม่ขึ้นมานั่นเอง

Nutraceutical เป็นผลิตภัณฑ์จากสารอาหารหรือสารสกัดที่มีสรรพคุณเป็นประโยชน์ต่อสุขภาพ ซึ่งในประเทศไทย Nutraceutical จัดอยู่ในกลุ่มผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร (Food supplement) โดยอยู่ในการดูแลของ "กองอาหาร" ภายใต้การกำกับดูแลของสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) หรือ (Food and Drug Administration - FDA)

สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาในประเทศไทย หรือ Thai FDA  มีการกำหนดเพียงแต่คำว่า Food supplement หรือที่เราคุ้นเคยกันดีกับคำว่า “ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร” โดยจะขึ้นตรงกับกองอาหาร 

ตัวอย่างกลุ่มผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร

• General or nutrition claim 

เช่น เป็นแหล่งสารต้านอนุมูลอิสระ

• Functional claim 

เช่น เสริมสร้างสุขภาพข้อ, เสริมสร้างภูมิคุ้มกัน

• Disease risk reduction claim

เช่น ลดปัจจัยเสี่ยงของการเกิดภาวะไขมันผิดปกติ

• Herbal cosmeceutical claim 

เช่น เสริมสร้างให้รากผมหรือเส้นผมมีสุขภาพดี

Tips : หากผลิตภัณฑ์เสริมอาหารนั้น มีส่วนผสมของสารทางธรรมชาติ (Natural Product) หรือสมุนไพร (Herb) จะถูกจัดอยู่ภายใต้การดูแลของกองผลิตภัณฑ์สมุนไพร

ในเมื่อคำว่า Nutraceutical จัดอยู่ภายใต้กลุ่มผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร (Food supplement) วันนี้เราพาจะมาดูเทรนด์ที่น่าสนใจในกลุ่มผลิตภัณฑ์เสริมอาหารประเภทต่าง ๆ ที่มีแนวโน้มการเติบโตอย่างต่อเนื่องในอนาคต มีดังนี้
 

• กลุ่มที่ช่วยเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน (Vitamin C) 
• กลุ่มที่ช่วยปรับระบบการทำงานของลำไส้ (Prebiotics-Probiotics) 
• กลุ่มที่ช่วยเสริมสร้างระบบประสาท (Lecithin, Vitamin B)  
• กลุ่มที่ช่วยการชะลอวัยและการเสริมสร้างกล้ามเนื้อ (Collagen) 
• กลุ่มที่ช่วยการเสริมสร้างเซลล์ผิวหนัง (Lycopene, Asiaticoside)
• กลุ่มที่ช่วยสารต้านอนุมูลอิสระ (Beta-Carotene)

​ซึ่งการระบุคุณประโยชน์ที่กล่าวมาข้างต้น ต้องมีผลการวิจัยทางวิทยาศาสตร์และทางคลินิก เพื่อเป็นการยืนยันและรับรองในคุณสมบัติของผลิตภัณฑ์

อย่างไรก็ตาม การบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารอาจจะส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงการทำงานของกระบวนการต่าง ๆ ในร่างกาย เช่น การดูดซึม (Absorption),  กระบวนการเมตาบอลิซึม (Metabolism) และการขับถ่าย (Excretion) เป็นต้น นอกจากนี้ยังอาจเกิดปฏิกิริยากับยาที่รับประทาน หรือการรักษาอื่น ๆ ทางการแพทย์ในขณะนั้น ซึ่งเป็นสาเหตุที่ผู้บริโภคควรพิจารณาในแง่ของประโยชน์และความเสี่ยงที่จะได้รับ 

สำหรับผู้ประกอบการที่ต้องการยกระดับผลิตภัณฑ์อาหารเสริม การควบคุมคุณภาพมีส่วนช่วยเพิ่มความมั่นใจในคุณภาพและความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์ โดยต้องอาศัยเครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ ความรู้ และความเชี่ยวชาญของผู้ผลิต เพื่อตรวจสอบคุณภาพของผลิตภัณฑ์ให้เป็นไปตามมาตรฐานความปลอดภัยตามข้อกำหนดและการควบคุมของกองอาหาร สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา 

โดยมีการตรวจสอบด้านคุณภาพของผลิตภัณฑ์ (Quality Tests) ประกอบด้วย

1. การวิเคราะห์และยืนยันเอกลักษณ์ของสารสำคัญ (Identification)
เพื่อเป็นการตรวจสอบชนิดสารสำคัญอะไรบ้างอยู่ในผลิตภัณฑ์

2. การวิเคราะห์ปริมาณของสารสำคัญ (Assay)
เพื่อเป็นการยืนยันปริมาณของสารที่มีในผลิตภัณฑ์ เป็นไปตามที่ระบุบนฉลากของผลิตภัณฑ์
    
3. การตรวจสอบสารปนเปื้อนตกค้าง (Impurities) เช่น

• Elemental Impurities ปริมาณโลหะตกค้าง
• Pesticides ยาฆ่าแมลง
• Residue Solvents ตัวทำละลายตกค้าง หากมีการใช้ตัวทำละลายในการผลิตหรือการสกัดสารสำคัญ

​

4. การตรวจสอบทางด้านจุลชีววิทยา (Microbiological Testing) สามารถแบ่งออกได้เป็น
4.1 การทดสอบหาเชื้อจุลินทรีย์ปนเปื้อน (Microbial enumeration test and tests for specified microorganism)
4.2 การทดสอบหาสาร Aflatoxin ซึ่งเป็นสารพิษที่เกิดจากเชื้อรา 

5. การตรวจสอบความคงสภาพของผลิตภัณฑ์ (Stability)
เพื่อเป็นการยืนยันอายุของสินค้า ซึ่งประกอบด้วยหลายพารามิเตอร์ เช่น วิเคราะห์สารสำคัญ / ลักษณะภายนอกของผลิตภัณฑ์ / การตรวจสอบจากเชื้อจุลินทรีย์

6. การตรวจสอบปริมาณน้ำในผลิตภัณฑ์ (Water Content)
ซึ่งอาจส่งผลต่อความคงสภาพของผลิตภัณฑ์และยังทำให้เกิดการเติบโตของเชื้อจุลินทรีย์ในผลิตภัณฑ์ได้

ซึ่งกระบวนการควบคุมคุณภาพที่กล่าวมาข้างต้นนี้ ต้องอาศัยความรู้ เครื่องมือ และความเชี่ยวชาญของผู้ผลิต เพื่อให้เกิดความมั่นใจในคุณภาพ (Quality) ประสิทธิภาพ (Efficacy) และความปลอดภัย (Safety) ของผลิตภัณฑ์ต่อผู้บริโภค 
 

ทั้งนี้เนื้อหาในบทความนี้เป็นข้อมูลจากงานสัมมนา “Nutraceuticals sustainability : Elevating Nutraceutical Product Quality & Development in Thailand” ณ เวที LAB & Bio Square Hall 102-104  BITEC Bangna เมื่อวันที่ 7 กันยายน 2566 ที่ผ่านมา 

โดยทาง เอเพกซ์ เคมิเคิล นั้นได้รับเกียรติจากวิทยากรผู้ทรงเกียรติ
ท่าน รศ.ภก.ดร. บดินทร์ ติวสุวรรณ 
อาจารย์ภาควิชาอาหารและเภสัชเคมี คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
และผู้จัดการด้านคุณภาพศูนย์บริการเทคโนโลยี เภสัชอุตสาหกรรม (UNIDO) 

ทาง เอเพกซ์ เคมิเคิล จึงขอขอบคุณ รศ.ภก.ดร. บดินทร์ ติวสุวรรณ ที่มาให้ความรู้และข้อมูลที่น่าสนใจ จนได้ออกมาเป็นบทความดี ๆ อย่างนี้ในทุกท่านอ่านกัน ณ ที่นี้ด้วย